هخامنشیان و مدیریت جهانی امپراتوری
امپراتوری هخامنشی، که به دست کوروش بزرگ پایه‌گذاری شد، یکی از نخستین و بزرگ‌ترین نظام‌های سیاسی چندقومیتی و چندفرهنگی جهان به‌شمار می‌رود. این امپراتوری، که از رود سند در شرق تا دریای مدیترانه در غرب گسترده بود، بیش از نیمی از جمعیت شناخته‌شده جهان آن زمان را در خود جای داده بود. در چنین قلمرو عظیمی، چالش اصلی نه فقط گسترش قدرت نظامی، بلکه حفظ انسجام، ثبات و کارآمدی مدیریتی بود. شاهان هخامنشی برای حل این مسئله، مجموعه‌ای از روش‌های پیشرفته و انعطاف‌پذیر در حکمرانی را به کار گرفتند که امروزه نیز مورد توجه سیاست‌گذاران و مدیران سیاسی قرار می‌گیرد. آن‌ها موفق شدند بدون یکسان‌سازی فرهنگی یا سرکوب قومیت‌ها، وحدت سیاسی را در گستره‌ای عظیم از سرزمین‌ها برقرار کنند. این توانایی در مدیریت جهانی، از امپراتوری هخامنشی نمونه‌ای پیشرو در تاریخ ساخت.
یکی از ارکان مهم موفقیت مدیریتی هخامنشیان، تقسیم‌بندی سرزمین‌ها به واحدهای اداری به نام ساتراپی بود. هر ساتراپی یا استان، تحت نظارت یک ساتراپ (استاندار) اداره می‌شد که از سوی شاه منصوب می‌گردید و موظف بود مالیات‌ها را جمع‌آوری کرده، امنیت منطقه را تأمین کند و پاسخ‌گوی دربار باشد. در عین حال، هر ساتراپی اجازه داشت تا حد زیادی در مدیریت داخلی خود آزادی عمل داشته باشد. این مدل حکمرانی غیرمتمرکز، امکان انعطاف‌پذیری بیشتر و تطابق با شرایط متنوع فرهنگی، جغرافیایی و اقتصادی مناطق گوناگون امپراتوری را فراهم می‌کرد. وجود نهادهای نظارتی همچون "چشم و گوش شاه" نیز مانع از تمرکز بیش از حد قدرت در دستان ساتراپ‌ها و بروز شورش می‌شد. این نظام اداری، الگویی اولیه برای دولت‌های فدرال و سیستم‌های مدرن تمرکززدایی در عصر حاضر به شمار می‌آید.
تساهل مذهبی و فرهنگی از دیگر عناصر کلیدی مدیریت هخامنشیان بود. بر خلاف بسیاری از حکومت‌های هم‌عصر که آیین‌های دیگر را سرکوب می‌کردند، هخامنشیان به تنوع فرهنگی و دینی احترام می‌گذاشتند و حتی در بازسازی معابد و اماکن مقدس اقوام مختلف مشارکت می‌کردند. کوروش بزرگ با آزادسازی قوم یهود و صدور فرمان بازسازی معبد اورشلیم، نماد تساهل دینی شد. داریوش بزرگ نیز به ساخت کتیبه‌هایی به زبان‌ها و خطوط مختلف دستور داد تا پیام او برای همگان قابل فهم باشد. این سیاست موجب افزایش اعتماد و وفاداری اقوام گوناگون به حکومت مرکزی شد و مانع از بروز نارضایتی گسترده گردید. در واقع، احترام به هویت محلی و پرهیز از یکسان‌سازی فرهنگی، یکی از رازهای دوام و گستردگی امپراتوری هخامنشی بود.